30 października 1961 roku parę kilometrów nad Nową Ziemią została zdetonowana car-bomba. Była tonajwiększa eksplozja bomby wodorowej whistorii. Tak ogromny ładunek wybuchowy był bezużyteczny podwzględem militarnym, aleniezwykle symboliczny podwzględem propagandowym.
30 października 1961 naNowej Ziemi –grupie wysp należących doZSRR –uwolniono siłę zdolną całkowicie zniszczyć miasto wielkości Paryża. Bomba wodorowa Iwan, znana naświecie podnazwą Car-bomba była najpotężniejszą sztucznie wywołaną eksplozją wdziejach świata.
Film zeksplozji Car-bomby został w2020 roku udostępniony przez Rosjan.
Czytaj też:
Eksplozja Car-bomby naujawnionym przez Rosjan nagraniu. Tonajwiększa bomba wodorowa whistorii
ZSRR, bomby iprzeprowadzka
O broni nuklearnej myślimy wdość specyficzny sposób. Jedni dostrzegają wniej jedynie mało praktyczny straszak polityczny, adrudzy są przekonani, żedzisiejszy arsenał jądrowy mógłby zamienić Ziemię wkosmiczny pył. Jeszcze inni pamiętają wydarzenia, jakie rozegrały się naterenie Japonii 6i9 sierpnia 1945 roku. Obraz zniszczeń wHiroszimie iNagasaki daje niektórym podstawy doroztaczania mrocznych wizji postapokaliptycznej, nowej Ziemi.
Pod koniec IIwojny światowej ZSRR prowadził prace wramach programu atomowego, któremu zapewniono potężne wsparcie technologiczne, naukowe ipolityczne, aprzede wszystkim wywiadowcze. Efektem tego była bomba oznaczona jako RDS-1 (skrót od[Росси́я Делаеt Cама]), której test odbył się 29 sierpnia 1949 roku naterenie Kazachstanu, napoligonie STS nieopodal Semipałatyńska (dziś Semej). Dopołowy 1954 roku naterenie liczącym 18 milionów hektarów powierzchni przeprowadzano niemal wszystkie radzieckie, nadziemne testy jądrowe –obok testów biologicznych ichemicznych.
Dodatkowym impulsem dlaradzieckiego programu była amerykańska Operacja Ivy. 1listopada 1952 roku grupa amerykańskich fizyków kierowanych przez Edwarda Tellera, przy współpracy Stanisława Ulama, przeprowadziła naatolu Enawetak naOceanie Spokojnym udane testy pierwszej bomby termojądrowej (wodorowej) onazwie Mike lubIvy Mike. Siłę wybuchu obliczono na10,4 megatony, czyli odpowiednik około 700 bomb zrzuconych naHiroszimę. Wpracach nad bombą wykorzystano komputer MANIAC I, uruchomiony wmarcu 1952 roku.
Na sukces Amerykanów szybko odpowiedzieli specjaliści zZSRR i20 sierpnia 1953 roku wKazachstanie eksplodowała pierwsza bomba wodorowa. Wybuch został zarejestrowany przez zachodnie sejsmografy. 22 listopada 1955 roku podkierunkiem Andrieja Sacharowa zdetonowano zkolei radziecki ładunek termojądrowy Trzecia Idea. Następstwem próby było znaczące skażenie radioaktywne wschodniej części Kazachstanu iZachodniej Syberii. Zaobserwowano długoterminowe biologiczne imedyczne skutki skażenia. Rok wcześniej Stany Zjednoczone zdetonowały watmosferze bombę BRAVO osile 15 megaton. Wybuch spowodował skażenie japońskiego kutra rybackiego orazśmierć jednej osoby ipoważne schorzenia ukilku innych członków załogi.
Dla szefów radzieckiego programu atomowego stało się jasne, żetestów jądrowych zakrojonych naszeroką skalę nieda się dalej przeprowadzać wrejonie STS. Porozpatrzeniu różnych możliwych lokalizacji nowego poligonu atomowego, podjęto decyzję oumiejscowieniu gona terenie Nowej Ziemi –został założony 7września 1954 roku. Zgodnie zdecyzją zlata 1957 roku naarchipelagu tym miały się odbywać testy ładunków osile wielu megaton, detonowanych zarówno watmosferze, jak ipod wodą. Według oficjalnych danych 85% procent wszystkich takich atmosferycznych prób nuklearnych, tak zwanych. ANT, miało miejsce nad Nową Ziemią od24 września 1957 do25 grudnia 1962 roku. Wśród nich znalazła się próba zwykorzystaniem najsilniejszego ładunku jądrowego wdziejach.
Muskuły towarzysza Chruszczowa
Idea wykorzystania bomby wodorowej orekordowej sile rażenia była owocem myśli politycznej przywództwa ZSRR, aszczególnie kalkulacji samego Nikity Chruszczowa. Cociekawe, napodstawie ilości testów nuklearnych przeprowadzonych w1958 roku Związek Radziecki, Stany Zjednoczone iWielka Brytania wciągu dwóch lat rozmów uzgodniły formalne podstawy doograniczenia ilości isiły przeprowadzanych prób jądrowych. Zimna wojna trwała jednak wnajlepsze itakie moratorium stanowiło swoisty fenomen.
W roku 1961 uwagę Chruszczowa zajmowała możliwość skoordynowania wczasie dwóch wydarzeń: XXII Zjazdu Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego ispektakularnego pokazu radzieckiej siły. Odroku 1958 specjaliści radzieccy opracowywali nowe projekty związane zbronią jądrową orazanalizowali iusprawniali istniejące rozwiązania, jednak w1961 roku nieplanowano przeprowadzania testów nuklearnych.
Sytuacja zmieniła się 10 lipca, kiedy Chruszczow zwołał spotkanie z„atomowymi naukowcami”, adokładniej zliderami projektów atomowych. Naukowcy niezgłaszali konieczności przeprowadzenia nowych prób jądrowych, wich zasadność wątpił między innymi Andriej Sacharow, radziecki fizyk iwspółtwórca bomby wodorowej. Jak się jednak okazało, pierwszy sekretarz ipremier ZSRR już nasamym początku stwierdził, żetesty zostaną wznowione jesienią, aich celem będzie „pokazanie imperialistom naco stać ZSRR”. Wjego koncepcji liczyło się przede wszystkich znaczenie polityczne prób.
Za projekt ikonstrukcję bomby miał odpowiadać zespół wskładzie: Julij Chariton, Andriej Sacharow, Wiktor Adamski, Jurij Babajew, Jurij Smirnow orazJurij Trutniew.
100 megaton napapierze
Według pierwotnych założeń bomba miała mieć siłę 100 megaton czyli równowartość ponad 6700 bomb zrzuconych naHiroszimę. Źródła niepodają dokładnie, kiedy narodził się pomysł budowy ładunku otakiej mocy. Prawdopodobnie wsierpniu 1961 roku Chruszczow znał już szczegóły techniczne iakceptował plany bomby, której wybuch miał pobić wszelkie rekordy.
Pocisk otakiej sile niemiał precedensu whistorii, tym bardziej, że100-megatonowa bomba jest bezużyteczna zmilitarnego punku widzenia. Poza problemem, jaki stanowi ogrom wywołanych jej eksplozją zniszczeń, wymaga ona odpowiedniego zaplecza technologicznego ilogistyki. Bomba miała być zdetonowana wpowietrzu, azatem niezbędny byłby samolot przystosowany doprzenoszenia takich ładunków.
ZSRR posiadał maszynę, która teoretycznie zdolna byłaby sprostać zadaniu: bombowiec strategiczny Tu-95. Problem polegał jednak natym, żeoile mógłby on przetransportować taki ładunek, tojego zasięg niepozwalał naloty międzykontynentalne.
